Cảng xanh là cảng khai thác tập trung phát triển dựa trên tiêu chí về tăng trưởng kinh tế xanh theo một kế hoạch dài hạn, đáp ứng được những nhu cầu hiện tại và tương lai. Do vậy, xây dựng hệ thống cảng xanh tại Việt Nam theo hướng thân thiện với môi trường không những đáp ứng được yêu cầu BVMT mà còn giúp các cảng biển hội nhập với quốc tế.

Cảng Lạch Huyện sẽ là mô hình cảng xanh thí điểm đầu tiên tại Việt Nam

   Một số mô hình cảng xanh trên thế giới

   Tại châu Âu

   Mô hình cảng sinh thái (Ecoport) được xây dựng và quản lý bởi Tổ chức cảng biển châu Âu (ESPO). Các cảng biển được công nhận là “Cảng sinh thái” thì phải đáp ứng các tiêu chí do ESPO đưa ra, trong đó môi trường là tiêu chí quan trọng nhất. Hiện tại có nhiều cảng của châu Âu đã gia nhập Hội Cảng sinh thái (Ecoports) và được cấp giấy chứng nhận “Ecoport” hợp lệ. Việc cấp giấy chứng nhận đã khẳng định, các chương trình quản lý môi trường phù hợp với yêu cầu theo quy định của Ecoport, nhằm hài hòa mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và BVMT, tiết kiệm năng lượng, bảo tồn tài nguyên, hướng đến sự phát triển bền vững các cảng.

   Trong 15 năm qua, Ecoports tập trung phát triển và sàng lọc các công cụ (bao gồm phương pháp tự chẩn đoán (SDM), hệ thống đánh giá môi trường cảng (PERS)) để hỗ trợ công tác quản lý môi trường.

   Ở Mỹ

   Long Beach là một trong các cảng biển hàng đầu của nước Mỹ. Đây cũng là cảng tiên phong trong lĩnh vực vận chuyển hàng hóa và BVMT trên thế giới, với tổng giá trị hàng hóa mỗi năm ước tính đạt hơn 100 tỷ đô la Mỹ. Cảng Long Beach đã áp dụng chính sách cảng xanh, qua đó góp phần giảm thiểu và loại bỏ tác động tiêu cực đến môi trường và phát triển các chương trình sáng kiến môi trường. Mục tiêu chính của chính sách cảng xanh gồm: Bảo vệ cộng đồng khỏi các tác động tiêu cực từ môi trường do quá trình khai thác cảng phát sinh; Quy định rõ vai trò của cảng như là một nhà lãnh đạo trong lĩnh vực quản lý và hòa hợp môi trường; Đẩy mạnh tính bền vững; Sử dụng công nghệ tiên tiến để chống lại hoặc làm giảm các tác động tiêu cực tới môi trường…

   Đề xuất giải pháp cảng xanh tại Việt Nam

   Với những đặc thù của hoạt động cảng biển, hiện trạng hoạt động và các quy định của pháp luật đối với cảng biển, nên việc xây dựng tiêu chí về cảng sinh thái cho cảng biển Việt Nam chủ yếu tập trung vào các tiêu chí về môi trường, phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường, những yêu cầu về sử dụng năng lượng sẽ được lồng ghép vào các tiêu chí khác. Tiêu chuẩn cảng xanh cho các cảng biển Việt Nam sẽ giúp xây dựng bộ máy quản lý môi trường một cách chuyên nghiệp, đồng bộ, nâng cao ý thức về BVMT cho đơn vị quản lý cảng biển; các cảng biển tuân thủ quy định về BVMT của pháp luật Việt Nam và công ước quốc tế; các cảng có thể gia nhập Hiệp hội cảng biển sinh thái trong khu vực và trên thế giới, nâng cao hình ảnh cảng biển Việt Nam.

   Để thực hiện cam kết và kế hoạch quản lý môi trường, năng lượng, các cảng biển cần xây dựng bộ máy quản lý môi trường, năng lượng, chủ yếu sử dụng nhân lực kiêm nhiệm có liên quan, hạn chế sử dụng cán bộ chuyên trách. Các cảng phải hoàn thiện đầy đủ hồ sơ pháp lý về quản lý môi trường và năng lượng theo quy định hiện hành của pháp luật, quy định của địa phương, ngành. Đồng thời, các cảng biển sẽ xác định vấn đề môi trường cần được cải thiện để mang lại hiệu quả cao. Các giải pháp này cần được sắp xếp theo thứ tự ưu tiên thực hiện, phụ thuộc vào vấn đề cần được cải thiện, nguồn lực đáp ứng của cảng.

   Cùng với đó, tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức cho cán bộ công nhân viên của cảng về chính sách và kế hoạch quản lý môi trường, năng lượng. Ban quản lý môi trường và năng lượng sẽ là đầu mối tiếp nhận những đóng góp của mọi đối tượng về vấn đề BVMT, sử dụng năng lượng của cảng.

TS. Dư Văn Toán

Viện Nghiên cứu Biển và Hải đảo

Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 11/2017